Uz slogan “Dobri susedi stvaraju zajedničku budućnost” u Novom Sadu je 16. juna 2016. godine održana završna konferencija „PEASEMAKERS“ projekta IPA prekograničnog programa Srbija-Mađarska, koji je započet u martu 2015. godine i koji je trajao 16 meseci. Naziv finansiranog Projekta je “ An interdisciplinary research on the past and present of legumes for a higher and sustainable protein production to the benefit of both Pannonian and European farmers in the future”, a Institut za ratarstvo i povrtarstvo kao projektni partner ostvario je uspešnu saradnju sa vodećim korisnikom – Centrom za biološka istraživanja u Segedinu.
Cilj projekta je poboljšanje komponenti prinosa i kvaliteta krme i zrna stočnog graška, kao i povećanje tolerantnosti na abiotički i biotički stres, a sve u cilju većeg profita farmera, višestrukog pozitivnog uticaja na ekonomiju i dobrobiti čitavog društva.
Stvaranje novih sorti stočnog graška za razne namene (krma, zrno, zelenišno đubrivo) dalo bi odgovor različitim izazovima savremene poljoprivredne proizvodnje. Deo istraživanja je usmeren i na proširenje areala gajenja lucerke na marginalnim zemljištima, kao i stvaranje linija soje rane grupe zrenja, što bi doprinelo proširenju obradivih površina pod mahunarkama, kako u Srbiji tako i u Mađarskoj, a sve bi to poslužilo kao dobar primer i ostalim zemljama Evrope.
U okviru projekta sprovedeno je nekoliko aktivnosti:
- U poljskim uslovima izvršena je ocena ozimosti i ranostasnosti 17 linija ozimog stočnog graška, praćene se najvažnije fenološke faze biljaka i urađena je morfološka karakterizacija ekonomski najznačanijih osobina ozimog stočnog graška. Ispitivana je tolerantnost na bolesti i štetočine, kao i otpornost na abiotički stres (niske temperature).
- Uspešno je obavljena ekspedicija na teritoriji južne Srbije-Prohor Pčinjski u svrhu prikupljanja populacija divljeg graška (Pisum elatius), koja će doprineti daljim istraživanjima na polju genetike.
- Primenom FT-NIR spektroskopije obavljena je kvantifikacija sastava semena soje i semena pojedinih genotipova graška. Konstruisane kalibracione krive su ukazale na jaku korelaciju između sadržaja konstituenata semena kvantifikovanih konvencionalnim hemijskim metodama i sadržaja dobijenih primenom FT-NIR metode. Za razvoj kalibracionih kriva korišćene su sorte soje različitog porekla i sastava semena, uzgajanih na različitim lokalitetima, što je omogućilo analizu novih uzoraka različitog profila. Dalje projektne aktivnosti su bile fokusirane na molekularnu analizu najvažnijih parametara kvaliteta semena soje sa naglaskom na sadržaj proteina, sa ciljem povezivanja fenotipske varijabilnosti sa razlikama na molekularnom nivou.
- Analizirana je varijabilnost sekvenci lokusa za tripsin inhibitor u sortama i divljim srodnicima graška, sa ciljem razvijanja markera koji će omogućiti razdvajanje genotipova sa različitim sadržajem tripsin inhibitora.
- Istraživanja na polju genomike model leguminoze Medicago truncatula kao potencijalnog donor gena za otpornost na abiotički i biotički stres obavljena su od strane projektnog partnera Centra za biološka istraživanja u Segedinu.
Sprovođenje ovog projekta omogućilo je nabavku aparata za automatsko određivanje celuloze, odnosno njenih frakcija ADF, NDF i sirovih vlakana, što će doprineti efikasnijoj i preciznijoj analizi biljnog materijala.
U okviru projekta izdate su dve publikacije „Značaj stočnog graška u proizvodnji kvalitetne stočne hrane bogate proteinima“ i „Lucerka-kraljica krmnih biljaka, vodič za uspešnu proizvodnju“, na srpskom, mađarskom i engleskom jeziku. Brošure objedinjuju brojne rezultate dugogodišnjih naučnih istraživanja Odeljenja za krmno bilje i mogu korisno poslužiti svim agronomima u praksi i poljoprivrednim proizvođačima.
U toku trajanja projekta organizovane su četiri konferencije, dve u Segedinu i dve u Novom Sadu, sa ciljem predstavljanja postignutih rezultata, razmene ideja i sugestija između institucija saradnika i članova projektnog tima, kako bi na taj način doprineli što kvalitetnijoj realizaciji projektnih zadataka.